Binanız depreme ne kadar dayanıklı? Bu listeyi mutlaka kontrol edin

Deprem; insanların barınma ihtiyaçlarını karşılayan konutları dolayısı ile içinde yaşayan insanları da tehdit etmektedir. Birçoğumuz yaşadığımız konutun depreme ne kadar dayanabileceğini bilmeden çaresizce kaderimize razı olarak yaşamaktayız. Ancak bu yazıyı okuduktan sonra en azından yaşadığımız yer hakkında biraz olsun bilgi sahibi olabilir, deprem için hiç önlem alamasak da evimizin güvende olmadığını kavrayarak “depremde ilk yapılacaklar ve ilk yardım” la ilgili bilgilerimizi tazeleyebilir ve tetikte yaşamaya alışabiliriz.

Deprem yönetmelikleri resmi gazetede yayınlandıktan bir sene sonra yürürlüğe girer. Bunun nedeni geçen süre içinde ilgili odaların vb. kurumların görüşleri ile düzeltmelere imkan tanınmasıdır. Dolayısı ile 1975, 1996 ve 2006 yıllarında deprem yönetmelikleri tazelendiğine göre. 1976′ dan önce yapılmış binaların depreme karşı daha az önlem alınmış olması muhtemeldir.

Binanızın kaç yaşında olduğunu öğrenin

Evimizin depreme ne kadar dayanıklı olduğunu anlayabilmemiz için öncelikle yapıldığı yıl hakkında bilgi sahibi olmalıyız. Çünkü depremle ilgili hesaplama yöntemleri vs. geliştiği için günümüzdeki deprem yönetmeliğine göre yapılmış binalar, eskisine göre çok daha dayanıklıdırlar. Ayrıca bina eskidikçe, içindeki demir donatılar da paslanmakta ve direnci azalmaktadır.

Bulunduğu bölgedeki zemin koşullarını öğrenin

Binanın bulunduğu bölgenin zemin durumu çok önemlidir. Bunun için pek çok deprem haritası mevcuttur. Ancak, evimiz bir vadideyse ve eskiden buranın zaten bir dere yatağı olduğu biliniyorsa, sağlam bir zemin beklemek doğru değildir.

Unutulmamalıdır ki bina ne kadar sağlam olursa olsun, zemin sağlam değilse bina devrilir.

Taşıyıcı sistemleri hakkında bilgi edinin

Binanın taşıyıcı sistemi; betonarme karkas, çelik karkas, yığma veya ahşap olabilir. Bunların içinde en dayanıksızı yığma binalardır. Aslında yığma binalar sistem detaylarına ve kurallarına bağlı olarak az katlı ve gerektiği gibi yapılmışlarsa çok da sorun yoktur. Fakat genelde bu binalar kullanıcının kendisi tarafından yaptırıldığından kuralsız ve hatalı yapımlardır.

Yığma bir yapıyı betonarme binalardan ayırt etmenin en kolay yolu duvar kalınlıklarıdır. (<20cm) Özellikle kapı kasalarına bakarak duvarın kalınlığını anlamak mümkündür.

Ahşap ve çelik binalar esnek ve hafif olduklarından daha dayanıklıdırlar. Betonarme karkas binalar ise diğer konu başlıklarındaki etkenlere göre farklı etkileşim göstermektedirler.

Binanın onaylı projesine uygun olup olmadığı veya projesinin olup olmadığı;

Binalar mimarlar tarafından tasarlanır, İnşaat mühendisleri tarafından statik hesaplamaları yapılmak sureti ile taşıyıcı sistem kesitleri tespit edilir ve betonarme projesi çizilir. Daha sonra bu projeler ilgili belediye tarafından onaylanarak ruhsat verilir. Ruhsatsız bir bina kaçak yapılmış demektir. Dolayısı ile herhangi bir hesap kitap işine bağlı olmadan yapıldığından depreme dayanıklı olması beklenemez

Kolon ve kirişlerde çatlakların olması;

Depremlerde kolon ve kirişler hasara uğradığı zaman taşıyıcı özellikleri zayıflamaktadır. Dolayısı ile oturduğumuz binada kolon ve kirişlerde bulunan çatlaklar bize alarm sinyali vermektedir. Ancak bunu net bir şekilde ayırt etmek gereklidir. Özellikle kiriş altında ve kolon yanlarında kirişe veya kolona paralel olarak giden ve kiriş-kolon ile bölücü duvar arasında bulunan çatlaklar, zeminin zamanla oturmasından kaynaklıdırlar ve yanıltıcı çatlaklardır. Bu çatlaklar duvar üzerinde bulunurlar ve taşıyıcı sistemin zayıflığı ile ilgileri yoktur. Ayrıca kiriş-kolon üzerinde gözüken her çatlak da ciddi olmayabilir. Özellikle sıva çatlakları yanıltıcı olabilmektedir. Bu çatlaklar incedir ve derinlikleri yoktur.

Kapı köşelerinde 45 derecelik çatlakların olması;

Binanın pencere ve kapılarında diyagonal çatlaklar olması (özellikle farklı pencerelerin alt ve üst köşelerini birleştiren diyagonal çatlaklar) bu binanın daha evvel ciddi bir burulmaya maruz kaldığının göstergesidir.

BİNALARIN BODRUM KATLARINDAKİ KOROZYONLAR İPUCU OLABİLİR!

Bir binada korozyona (paslanma) en çok bodrum katlarda rastlanır. Binanın bodrum katındaki kolonlara ve kirişlere baktığımızda donatıları paslı bir şekilde açığa çıkmış görürsek bu şu anlamı taşımaktadır; donatıyı oluşturan inşaat demirleri paslanmış ve pastan dolayı genişleyerek kendilerini çevreleyen betonu kırarak ortaya çıkmışlardır. Dolayısı ile dirençleri olması gerektiğinden az hale gelmiştir. Bu nedenle binaların bodrum katları depreme dayanıklılığının en bariz ipuçlarını verir ve bu nedenle genelde depreme dayanıklılıkla ilgili test numuneleri genellikle bodrum katlardan alınır.

Bodrum katta küçülme olması, deprem sırasında dengesiz salanıma neden olacaktır. Zemin katta taşkın kısımla bodrum kattaki küçülen kısım arasındaki kesitte kırılmalar olma ihtimali yüksektir. Ancak bodrum kat küçülmeden devam ediyorsa bu bir avantajdır ve taşıyıcı sistem kesitleri yeterli kalınlıklara ve donatılara sahipse bodrum katlar salanımı azaltır. Özellikle bodrum kat arttıkça risk azalır. Ancak taşıyıcı sistem zayıfsa bu bir dezavantaj haline de dönüşebilmektedir.

Birinci kattaki çıkma kısmın genişliğine dikkat!

Binalarda özellikle 1. kat seviyesinde çıkma bulunması son derece normaldir. Ancak bu çıkmanın deprem anında momentoyu arttırarak dengeyi bozan bir unsur olarak etken olacağı unutulmamalıdır. Şayet bu çıkma alanı, alt katın alanından %20 nin üzerinde büyükse risk var demektir.